versie: 9 februari 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Bokassa  

Absoluut geen dichter

Verzonnen of geplagieerde plagiaatbeschulding?

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, januari 2017

---

Jean-Bédel Bokassa (1921-1996)

Bokassa, de weinig fijnbesnaarde tiran van de Centraal Afrikaanse Republiek die zich tot keizer uitriep.



Hij is een van de dictators die Paul Damen in het Afrikahoofdstuk van zijn boek Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators opvoert als dichter.

Maar, heeft hij eigenlijk wel gedichten geschreven? Damen:

"Tijdens zijn verbanning in Frankrijk schreef hij rond 1984 het bijgaande gedicht ‘Ik ben geen held’. Een mooie bijdrage, ware het niet dat hij het eerste couplet letterlijk blijkt te hebben overgenomen van een tekst van Daniel Balavoine (1952-1986), van het album Un autre monde uit 1980 van de Franse zanger Johnny Hallyday. Ik ben geen held. Een understatement." (blz. 381)

naar boven

Wat klopt hiervan? En waar haalt Damen deze wijsheid vandaan? We pakken het gedicht erbij dat Bokossa volgens Damen deels geplagieerd zou hebben:

Je ne suis pas un héros Mes faux pas me collent à la peau Faut pas croire ce que disent les journaux Je ne suis pas un héros.

Het eerste couplet is inderdaad identiek aan het refrein van 'Je ne suis pas un héros' van Daniel Balavoine. Maar deze bracht eigen nummers uit - dus waarom schrijft Damen dat Bokassa het geplagieerd heeft van een coverversie van Johnny Hallyday? Wie het weet mag het zeggen.

Daniel Balavoine, ca. 1980	Bokassa, 1939	Johnny Hallyday, ca 1970

Damen noemt geen enkele bron voor dit verhaal. Gezien de populariteit van Daniel Balavoine had het internet moesten barsten van Franstalige berichten over dit plagiaat - we konden niets vinden.

naar boven

Wel ontdekten we dat de Centraal-Afrikaanse presidentskandidaat Jean Serge Bokassa in 2015 beschuldigd werd van plagiaat. [noot 1] Dat gebeurde door universitair docent Sherazade Gatfaoui, nadat ze merkte dat deze politicus bij zijn kandidaatstelling zich teksten van haar had toegeëigend:

"J'ai eu la désagréable surprise de constater qu'un de mes textes a été repris textuellement en divers endroits dans la déclaration de candidature à l'élection présidentielle de Monsieur Jean-Serge Bokassa mais sans aucune citation et référence à mon article d'origine."¹

Nu is deze Jean-Serge Bokassa (circa 1971) een zoon van de voormalige dictator-keizer. Anno 2017 is hij minister van binnenlandse zaken van de Centraal-Afrikaanse Republiek. Maar de plagiaatbeschuldiging aan zijn adres heeft absoluut niets met Damens beschuldiging aan het adres van zijn vader te maken.

Het heeft er alle schijn van dat Paul Damen het hele plagiaatverhaal met de mythe dat keizer Bokassa een dichter was uit z'n duim heeft gezogen. Want kijken we naar de andere twee coupletten van 'Bokassa's gedicht', dan blijken het tweede en derde couplet uit twee losse citaten van Bokassa te bestaan, die Damen tot dichtvorm heeft verhakt. Achter het refreintje van Daniel Balavoine heeft hij die namaakverzen geplakt en voilá. Creatief met poëzie, maar dan anders.

Je suis partout et nulle part pas Je ne vois rien et je vois tout Je n’écoute rien et j’entends tout Tel est le rôle d’un chef d’Etat.

Je suis partout et nulle part. Je ne vois rien et je vois tout. Je n’écoute rien et j’entends tout... Tel est le rôle d’un chef d’Etat.

Links het tweede couplet uit - volgens Damen - Bokassa's gedicht van circa 1984; rechts het echte citaat van Jean-Bédel Bokassa, uit 1972. Damens inbreng, naast de hakbijl? Hij heeft het woordje 'pas' ingevoegd op het eind van de eerste regel van dit fragment.
http://dicocitations.lemonde.fr/citations/citation-53185.php

naar boven

Bij het derde couplet flikt hij weer hetzelfde kunstje: rechts de originele tekst, links de tot dichtfragment verhakte versie van Damen.

On ne peut créer la grande Histoire sans faire des sacrifices et ces sacrifices doivent être consentis par la population.

On ne peut créer la grande Histoire sans faire des sacrifices et ces sacrifices doivent être consentis par la population.

De rechter tekst is een ongedateerde uitspraak van keizer Bokassa, gepubliceerd op 'Le blog de ovatouoli-ngouenemva.ov...', 02-08-2010.
http://ovatouoli-ngouenemva.over-blog.com/article-mais-ou-est-donc-le-congo-brazzaville-54832597.html

Geen wonder dat het Damen ruim acht jaar kostte om de 'gedichten' in zijn boek bijeen te plunderen.

Opmerkelijke tekstovereenkomsten

En als klap op de vuurpijl zijn twee passages in Damens Bokassa-verhaal vrijwel identiek aan passages uit een Historisch Nieuwsbladartikel van de Nijmeegse historicus Koen Vossen, aangevuld met materiaal uit dubieuze bronnen, waaronder een van z'n duimen. Ook ditmaal ontbreekt weer enige bronvermelding.

Vossen, 2014		Damen, 2016
“Ter ere van Moederdag 1971 besloot ‘Papa Bok’ plots alle vrouwelijke gevangenen vrij te laten, terwijl alle mannen die wegens seksueel geweld vastzaten de doodstraf kregen.”		“Op Moederdag 1971 liet hij alle gevangen vrouwen vrij en alle mannen, vast op verdenking van vrouwenmishandeling, afmaken.”
“Amnesty International onthulde in april 1979 dat honderden scholieren in Bangui waren gearresteerd nadat ze hadden geprotesteerd tegen de verplichte aankoop van een nieuw schooluniform. De scholieren werden met z’n twintigen in eenpersoonscellen gepropt, waardoor velen stierven. Ook waren tientallen van hen doodgeranseld. Volgens diverse ooggetuigen had Bokassa in eigen persoon deelgenomen aan de moordpartij, waarbij hij zijn keizerlijke scepter als wapen gebruikte.”		“In 1979 verplichtte hij schoolkinderen een schooluniform te kopen bij een firma van zijn vrouw Catherine. Amnesty protesteerde vergeefs toen hij honderden zich daartegen verzettende lyceum-leerlingen liet executeren. Ook hier droeg Bokassa persoonlijk aan bij: een achtjarige jongen schoot hij van dichtbij door zijn hoofd, anderen stak hij de ogen uit of sloeg hij de hersens in met zijn zware wandelstok.”

De absurditeit van Damens beweringen blijkt uit zijn suggestie dat Bokassa aankondigde honderden leerlingen te executeren. Dat vervolgens Amnesty geprotesteerd zou hebben. En dat Bokassa tóch besloot om de executies door te zetten.

In werkelijkheid signaleerde Amnesty die executies naderhand.

naar boven

---

Bronnen en noot

Foto Keizer Bokassa: https://alchetron.com/Jean-Bedel-Bokassa-778950-W#-
Foto jonge Bokassa: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bokassa_1939.jpg
Foto Balavoine: http://fr.musicstory.wikia.com/wiki/Daniel_Balavoine
Foto Hallyday: http://en.unifrance.org/directories/person/18855/johnny-hallyday

NN. Centrafrique: le fils Bokassa dans les pas de son père. Europe1, 06-06-2014.
http://www.europe1.fr/international/centrafrique-le-fils-bokassa-dans-les-pas-de-son-pere-2144649

NN. Daniel Balavoine. Stichting Centrale Discotheek [NL]. [S.a.]
https://www.muziekweb.nl/Link/M00000077755/POPULAR/Daniel-Balavoine

Koen Vossen. Jean-Bédel Bokassa (1921-1996). Historisch Nieuwsblad, 10/2014.
https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/41611/jean-bedel-bokassa-1921-1996.html

Koen Vossen. E-mail aan Bart FM Droog, 28-01-2017.

¹ NN. Le candidat à la présidentielle Jean Serge Bokassa accusé de plagiat. Centrafrique-Presse.com, 26-10-2015.
http://centrafrique-presse.over-blog.com/2015/10/le-candidat-a-la-presidentielle-jean-serge-bokassa-accuse-de-plagiat.html

naar boven