versie: 21 februari 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Koningin Elizabeth I

Geen dictator, wel dichter

Brits West-Indië| Charles I en Ierse rebellie

Elizabeth, scheppend letterkundige

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, februari 2017

---

Elizabeth I (1533-1603)


Het is een volslagen raadsel wat koningin Elizabeth in Paul Damens Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictatoren doet. Deze Engelse vorstin staat niet bekend als tiranniek. Eerder geldt ze als staatshoofd dat vooral op godsdienstgebied een stuk toleranter was dan veel van haar regerende tijdgenoten.

In de inleiding van zijn boek geeft Damen aan wat zijn criteria voor de opname van tirannieke figuren en hun poëzie in het boek:

"Op de vraag ‘wanneer is iemand een dichtende dictator?’ zijn vijf ijkpunten mogelijk. [1] De eerste is uiteraard dat de gedichten geschreven moeten zijn door de dictator zelf, en niet door zijn tekstschrijver, vrouw, ghostwriter of concubine. Hier wordt met die regel in spaarzame gevallen de hand gelicht. (...) Daarnaast zijn er de gebruikelijke eisen voor het dictatorsdiploma: [2] via geweld aan de macht komen en blijven, [3] de bevolking de duimschroeven aanzetten, waartegen een gezond mens niet in opstand komt, en zo wel, dan is men snel zéér ongezond. [4] Een beetje dictator jaagt onderdanen zó over de kling dat het opvalt. [5] Welkom ook is persoonsverheerlijking: bronzen beelden op pleinen en straten, portretten op munten, bankbiljetten en postzegels." (blz. 10-11).

Voldoet Elizabeth aan Damens eigen 'eisen voor het dictatorsdiploma'? Het antwoord is helder: nee.

naar boven

Elizabeth kwam niet via geweld aan de macht en ze voerde geen schrikbewind. Uit haar naam vonden - naar 16de eeuwse begrippen - geen grootschalige slachtpartijen onder de bevolking plaats. Wel had ze te kampen met opstanden in Ierland. Daar werd bepaald niet zachtzinnig tegen opgetreden - maar om dat genocide te noemen is volstrekte idiotie.


Kaart: H. G. Wells, The Outline of History. The Macmillan Company, New York, NY, 1921.
http://etc.usf.edu/maps/pages/3600/3692/3692.htm

Volgens Damen liet Elizabeth anderhalf miljoen Ieren vermoorden, in de jaren 1580-1603. Dit terwijl er in heel Ierland destijds nog geen twee miljoen mensen leefden.

Paul Damen:

Elizabeth I van Engeland (...) wist met haar genocide op een derde van de Ierse bevolking wel de lijst te halen." (blz. 14) "Uiteindelijk was Ierland gepacificeerd, of beter gezegd: vernietigd. Zo’n anderhalf miljoen Ieren werd afgemaakt of uitgehongerd. (...) Het is de vraag of ze dat allemaal gewild heeft of niet anders kon. Voor de Ieren maakte dat weinig verschil: een derde van de lokale bevolking werd afgemaakt. " (Damen, blz 99)

Waar heeft Damen deze getallen vandaan? Hij heeft ze verkeerd overgeschreven van het artikel The Irish Slave Trade van John Martin¹, waarin gesteld wordt dat de Engelsen meer dan een half miljoen Ieren vermoord en driehonderdduizend als slaaf naar West-Indië gedeporteerd zouden hebben. En dat hierbij de bevolking afnam van anderhalf miljoen tot circa zeshonderdduizend. In de jaren 1641-1652 - decennia ná Elizabeths dood!

naar boven

Nu zijn er óók grote vraagtekens te zetten bij de getallen die John Martin noemt: Liam Hogan zegt daarover, in een artikel uit 2015²:

Om dit in de juiste context te plaatsen: de totale migratie [vrijwillig en gedwongen] vanuit Ierland naar Brits West-Indië wordt voor de gehele 17de eeuw geschat op circa 50.000 mensen. De totale migratie uit Ierland naar Brits Noord-Amerika én West-Indie wordt voor de periode 1630-1775 geschat op circa 165.000 emigranten. Onder Cromwell begonnen de deportaties eerst met ernst in 1653. Diverse historici schatten dat onder Cromwell - dus vijftig jaar ná Elizabeths dood - zo'n 10.000 tot 12.000 Ieren gedeporteerd zijn.

naar boven

Brits West-Indië

En dan is er nog iets: onder koningin Elizabeth bestond Brits West-Indië nog helemaal niet: eerst in 1612, negen jaar na Elizabeths overlijden, landt een groepje van zestig Engelse kolonisten op Bermuda en sticht er de eerste blijvende Britse nederzetting -het begin van Brits West-Indië.³

Deze basic historische kennis weerhoudt Damen er niet van om te beweren:

"Etnische zuivering was zo’n integraal onderdeel van Elizabeths beleid dat het zelfs het Engelse parlement te ver ging. Daarin toonde ze zich de dictator die haar plaats in deze bundel rechtvaardigt. Naast moord was het als slaaf wegvoeren van hele bevolkingsgroepen naar Brits West-Indië een gangbare praktijk." (Damen, blz. 100).

Tsja - so much for Damens historische inleiding. Waarbij het meest gekke is dat, als hij het cijfermateriaal gecheckt zou hebben, hij automatisch terecht zou zijn gekomen bij een andere Engelse vorst, Charles I.

naar boven

Charles I (1600-1649) en de Ierse rebellie (1641)

In de regeerperiode van deze Engelse koning brak in oktober 1641 de Ierse Rebellie uit, waarbij vele duizenden - zowel Ieren als Engelse kolonisten -het leven lieten. Hoeveel precies is onbekend: de schattingen lopen uiteen van vier- tot tweehonderdduizend slachtoffers - nog steeds beduidend minder dan de aantallen waarmee Damen op de proppen kwam.

In hoeverre de Engelse koning verantwoordelijk gehouden kan worden voor dit bloedbad, is een vraag die buiten ons onderzoeksterrein valt. Het volstaat om op te merken dat Damen, als hij dan toch een Engels vorst met bloed aan de handen als 'dichtende dictator' had willen opvoeren, hij beter voor Charles I had kunnen kiezen. Deze zou, in gevangenschap, wachtend op zijn onthoofding, een lang gedicht geschreven hebben. Een fragment:

Felons obtain more privilege than I, They are allow'd to answer ere they die; 'Tis death for me to ask the reason, why.

Zie de complete tekst op: http://www.exclassics.com/percy/perc112.htm

Goed, het is niet zeker of de toeschrijving aan Charles I klopt, maar twijfel vormde bij andere 'dictators' voor Damen ook geen enkel beletsel tot opname.

Hij had ook kunnen kiezen voor Elizabeths vader, Henri VIII (1491-1547). Of voor James I (1566-1625). Aan al deze vorsten, die nogal dictatoriaal ingesteld waren, worden gedichten toegeschreven. Over de authenticiteit van in ieder geval een aantal bestaat geen enkele twijfel.

Zie: aan Henri VIII toegeschreven werken.
Zie: aan Elizebeth toegeschreven werken.
Zie: aan James I toegeschreven werken.

naar boven

Over Elizabeth als scheppend letterkundige

Mary Thomas Crane: "Critics have traced her role as subject of or inspiration for such works as Edmund Spenser's The Faerie Queene (1590-1596), William Shakespeare's A Midsummer Night's Dream (1600), and some Petrarchan sonnets but have generally considered her as the author of only a few mediocre poems and translations. A full sense of Elizabeth's literary role in the Elizabethan period, however, must include not just the works by men who shaped and were shaped by her image but also the speeches and letters that she carefully crafted with great rhetorical skill and, in some cases, revised for publication. In a period when the oration and the epistle were highly valued literary genres, her command of those forms—through which she established her image and wielded her power—provides the basis for considering Elizabeth I as a significant author in her own right."

Mary Thomas Crane. Queen Elizabeth I. Poetry Foundation,[ca. 2010]
https://www.poetryfoundation.org/poems-and-poets/poets/detail/queen-elizabeth-i

naar boven

---

Noten

¹ John Martin. The Irish Slave Trade – The Forgotten "White" Slaves. The Slaves That Time Forgot. Global Research, 2008/2015.
http://www.globalresearch.ca/the-irish-slave-trade-the-forgotten-white-slaves/31076
² Liam Hogan. 'A review of the numbers in the "Irish slaves" meme.
Medium.com, 04-11-2015.
https://medium.com/@Limerick1914/a-review-of-the-numbers-in-the-irish-slaves-meme-1857988fd93c#.tociy8tz9
³ NN. History of the Caribbean (West Indies). British and French West Indies: 1612-1664. Historyworld.net, [s.a.].
http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=235

naar boven

Bronnen

Steven Ellis. Turning Ireland Irish. History. BBC, 17-02-2011.
http://www.bbc.co.uk/history/british/tudors/elizabeth_ireland_01.shtml
Rienk-Jan Benedictus. Elizabeth I van Engeland: de onzelfzuchtige 'Virgin Queen'. Isgeschiedenis.nl, 2013.
http://www.isgeschiedenis.nl/sterke-vrouwen/elizabeth-i/
Simon Schama. Elizabeth I (1533-1603). Historiek.net, 04-11-2016.
http://historiek.net/simon-schama-elizabeth-i-van-engeland/65072/
David Mathew. James I. King of England and Scotland. Encyclopaedia Britannica. 25-02-2014.
https://www.britannica.com/biography/James-I-king-of-England-and-Scotland
NN. Charles I. History, BBC, 2014
http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/charles_i_king.shtml
David Plant. The Irish Uprising, 1641. BCW Project, 2011
http://bcw-project.org/church-and-state/confederate-ireland/the-irish-uprising
Owen Bowcott. Witness statements from Irish rebellion and massacres of 1641 go online. The Guardian,07-03-2010.
https://www.theguardian.com/world/2010/mar/07/irish-rebellion-archive-online
NN. Was Oliver Cromwell the father of British Democracy? BBC, [s.a.]
http://www.bbc.co.uk/timelines/zttpsbk
David Grant. Population Ireland. Grants in Ireland. Grantonline.com, [s.a.]
http://www.grantonline.com/grant-family-genealogy/Records/population/population-ireland.htm
Zie ook: voor vergelijk met Nederlandse bevolkingsaantallen.
Bevolkingsatlas van Nederland. Demografische ontwikkelingen van 1850 tot heden. Samenstelling Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut. Elmar, [Rijswijk], [2003]. blz 13
https://www.nidi.nl/shared/content/output/2003/nidi-2003-bevolkingsatlas.pdf
The 16th-17th Century Plantation of Ireland. Rutgers, The State University of New Jersey, Newark College of Arts & Sciences and University College-Newark, 2013-2016
https://www.ncas.rutgers.edu/center-study-genocide-conflict-resolution-and-human-rights/16th-17th-century-plantation-ireland
Éamonn Ó Ciardha en Micheál Ó Siochrú. A laboratory for empire. History Ireland, 2009.
http://www.historyireland.com/early-modern-history-1500-1700/a-laboratory-for-empire/
Stephen Luscombe. The Caribbean and the British Empire. British Empire.co.uk, [2012].
http://www.britishempire.co.uk/maproom/caribbean.htm

naar boven