versie: 10 maart 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

De rechtenkwestie en WvS art. 326  

inbreuk op auteursrecht | misdrijf |

oplichting | valsheid in geschrifte |

geen beginnersfout | wordt vervolgd

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, februari-maart 2017

---

Inbreuk op het auteursrecht

Eén aspect van de Bloemen van het kwaad-affaire waar nog niemand stil bij heeft gestaan is de rechtenkwestie. Deze bestaat uit twee delen.

Enerzijds is er het grootschalige plagiaat, waarmee de rechten worden geschonden van tientallen vertalers, historici en journalisten.

Anderzijds is er – hoogstwaarschijnlijk – sprake van ongeautoriseerde opname van gedichten. Aangezien bij geen van de gepresenteerde 'dictatorverzen' een deugdelijke bronvermelding¹ staat, kan je er gif op innemen dat geen van de rechthebbenden om toestemming is gevraagd.

Die toestemming is nodig tot 70 jaar na de dood van de maker.

Dat betekent dat voor het afdrukken van werken van Stalin (1878-1953), Salazar (1889-1970), Mao (1893-1976), Ho Chi Minh (1890-1969), Hirohito (1901-1989), Perón (1895-1974), Castro (1926-2016), Guevara (1928-1967), Terre'Blanche (1941-2010), Khomeini (1902-1989), Gaddafi, (1942-2011), Niazov (1940-2006) en Karadzic (1945) in het bloemlezingengedeelte van het boek voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbenden vereist is.

Ontbreekt die toestemming, dan maakt de uitgeverij zich schuldig aan misdrijf, waar maximaal één jaar gevangenisstraf en een boete van maximaal € 81.000 kan worden opgelegd.

naar boven

Juridisch geformuleerd

Of, om het meer juridisch te zeggen, krachtens Auteurswet 1912², artikel 31:

“Hij, die opzettelijk inbreuk maakt op eens anders auteursrecht, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de vierde categorie”

en artikel 31a:

“Hij die opzettelijk een voorwerp waarin met inbreuk op eens anders auteursrecht een werk is vervat, a. openlijk ter verspreiding aanbiedt, b. ter verveelvoudiging of ter verspreiding voorhanden heeft, c. invoert, doorvoert, uitvoert of d. bewaart uit winstbejag wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste één jaar of geldboete van de vijfde categorie.”

Dat brengt ons op artikel 23 , lid 4 van het Wetboek van Strafrecht, waarin de hoogten van die geldboetes beschreven staan: de vierde categorie, per 1 januari 2014: € 20.250; de vijfde categorie, per 1 januari 2014: € 81.000.³

Oplichting

Bij een groot aantal door Paul Damen als authentieke dictatorverzen opgevoerde gedichten staat vast dat hij wist dat het noch gedichten waren noch door de personen aan wie hij ze toeschrijft geschreven zijn. Dat hij dit wist weten we omdat hij eigenhandig teksten heeft vervalst. Door prozatekststen tot gedichten te vervalsen en in tenminste één geval zelf een gedicht te fabriceren en daaronder de naam van iemand anders te zetten.

Toch presenteerden zowel hij als zijn uitgevers het boek als literaire non fictie, oftwel: allemaal echt waar.

In interviews benadrukte Damen de echtheid. "Het is niet alleen Hitler, hoor! Er staan ook een heleboel meer in, allemaal héél erg echt" (tegen Giel Beelen, 3FM, 03-03-2016); "Wat er in staat klopt als een busje, alleen ik heb niet overal een bron bij gezet"(tegen Monique Huijdink, Het Verhaal, 08-05-2016) en in VPRO's Boeken (24-04-2016).

Onbekend is of de uitgevers wisten dat Damen aan het oplichten geslagen was. Wel bekend is dat wij de uitgevers op 2 januari 2017 wezen op (delen van) het bedrog. Zij kozen er toen voor onze bevindingen te negeren.

Wat ook bekend is, is dat het boek voor € 24,95 verkocht wordt en dat de tweede druk binnen een maand na de verschijning van de eerste druk werd uitgebracht.

Gezien de zeer ruime media-aandacht en die tweede druk, plus de oplagegegevens van het allereerste door de uitgeverij uitgebrachte boek (3500 exemplaren, in 2014 bij beduidend minder publiciteit'), schatten kenners uit het boekenvak dat van Bloemen van het kwaad circa 5000 tot 10.000 exemplaren verkocht zijn. Dat betekent dat de totaalomzet tussen de 125.000 en 250.000 euro's zou liggen.

Kopers van het boek werden verleid met de expliciete boodschap dat het om authentiek materiaal zou gaan. Quod non. Damen wist dat, en Damen heeft er aan verdiend. Dat heet: oplichting. Wat zegt de wet daarover?

Artikel 326, wetboek van Strafrecht

Hij die, met het oogmerk om zich of een ander wederrechtelijk te bevoordelen, hetzij door het aannemen van een valse naam of van een valse hoedanigheid, hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door een samenweefsel van verdichtsels, iemand beweegt tot de afgifte van enig goed, tot het verlenen van een dienst, tot het ter beschikking stellen van gegevens, tot het aangaan van een schuld of tot het teniet doen van een inschuld, wordt, als schuldig aan oplichting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.

http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2016-07-01#Boek
Tweede_TiteldeelXXV_Artikel326

Maximaal vier jaar of € 81.000 boete. Geen kattenpis.

Valsheid in geschrifte

Het gedicht dat Paul Damen in Bloemen van het kwaad aan de Centraal-Afrikaanse dictator Jean-Bedèl Bokassa toeschrijft is nooit door deze despoot geschreven: Damen heeft het zelf gefabriceerd en er de naam van Bokassa onder gezet. En hij heeft die tekst commercieel geëxploiteerd. Dat heet: valsheid in geschrifte. Wat zegt de wet daarover?

Artikel 326b, wetboek van Strafrecht

Met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vijfde categorie wordt gestraft: 1°. hij die op of in een werk van letterkunde, wetenschap, kunst of nijverheid valselijk enige naam of enig teken plaatst, of de echte naam of het echte teken vervalst, met het oogmerk om daardoor aannemelijk te maken, dat dat werk zou zijn van de hand van degene wiens naam of teken hij daarop of daarin aanbracht; 2°. hij die opzettelijk een werk van letterkunde, wetenschap, kunst of nijverheid, waarop of waarin valselijk enige naam of enig teken is geplaatst, of de echte naam of het echte teken is vervalst, verkoopt, te koop aanbiedt, aflevert, ten verkoop in voorraad heeft of binnen het Rijk in Europa invoert, als ware dat werk van de hand van degene wiens naam of teken daarop of daarin valselijk is aangebracht.

Maximaal twee jaar of € 81.000 boete. Geen kattenpis.

naar boven

Geen beginnersfout

Nu wordt uitgeverij Koppernik medegeleid door Bart Kraamer, die jarenlang voor uitgeverij Meulenhoff werkzaam was. Geen onnozel beginnend uitgevertje dus – uit hoofde van zijn ervaring moet hij geweten hebben van de auteursrechtelijke restricties rond de opname van complete en niet becommentarieerde gedichten.

Paul Damen is als professioneel journalist werkzaam vanaf 1984, voor kranten, tijdschriften, radio en televisie, één jaar zelfs als hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Als zodanig moet hij bekend zijn met alle ins en outs van de Auteurswet.

De gedichtfragmenten die in de Paul Damens 'essays' (zoals Koppernik ze in het persbericht waarmee het publiciteitsoffensief in gang werd gezet beschreef) worden besproken, vallen buiten de restricties van de Auteurswet. Maar voor gedichten die in het totaal worden getoond, zoals in het bloemlezingengedeelte van het boek geschiedt, geldt, hoe je het ook wendt of keert, de auteurswet in volle kracht.

Niet alleen de rechthebbenden op de gedichten, ook de slachtoffers van Damens grootscheepse plagiaat kunnen zich beroepen op de genoemde wetsartikelen. Want plagiaat is uiteindelijk het inbreuk maken op andermans auteursrecht.

Neem de Mao-vertalingen; in het e-book waaruit Damen zijn Engelse bronteksten van de Mao-gedichten vond, staat expliciet op bladzijde 3:

“That this work is published under a Creative Commoins license, means you are free to make copies, distribute and display the work, as long as you clarly attribute the author(s) (and publisher in this edition), that you do not attempt to use the work commercially and for any private financial gain; that you do not alter, transform or build upon the work without the express permission of the author/publisher. By using it in this way, you must make clear to other users the license requirement and its term” Open Source Socialist Publishing, 2008 https://socialistpublishing.files.wordpress.com /2010/05/maopoems-newsetting.pdf

En wat zei Damen ook al weer over de makers van dit werk? Damen: "Een heleboel vertalingen, zoals die uit het Chinees van Mao, daar klopt geen kut van. Dus ik wilde liever alles zelf vertalen, en het dan achteraf laten nakijken."(Vice.com, 3 maart 2016).

naar boven

Welke teksten niet en ook weer wel

Omdat het maar zeer de vraag is of de oorspronkelijke teksten die in Bloemen van het kwaad aan Pol Pot, Osama bin Laden, Nicolai Ceaucescu, Saddam Hoessein en de Noord-Koreaanse dictatoren worden toegeschreven, daadwerkelijk door hen vervaardigd zijn, is het zeer de vraag bij wie de rechten berusten. Een ander verhaal zijn de vertalingen van deze teksten. Als Damen ze geplagieerd heeft van vertalers die in of na 1946 in leven waren of zijn, dan gelden alle restricties van de Auteurswet voor deze vertalingen.

Precies hetzelfde geldt voor de geplagieerde vertalingen van de gedichten van de al ruim zeventig jaar dode tirannen.

naar boven

Wordt vervolgd

Rechthebbenden op de originele literaire teksten zijn gewezen op deze affaire. Ook is een aantal geplagieerde historici, journalisten en vertalers gewezen op hoe Damen en uitgeverij Koppernik hun teksten zonder enige bronvermelding en autorisatie exploiteren.

Het is aan hen hoe te reageren.

naar boven

---

Noten

¹Poëziebloemlezingen bevatten normaliter bij elk gedicht een bronvermelding in deze vorm: Naam auteur. Boektitel. Uitgeverij en/of vestigingsplaats. Jaartal van verschijning. Gebruikelijk is om alle bronvermeldingen achter in een boek te plaatsen. Soms staat het op de pagina waar het gedichten te lezen is.

Als zo'n bronvermelding ontbreekt, dan is er - zo leert de ervaring - altijd sprake van een ongeautoriseerde opname, in vakjargon: dan handelt het om een piratenbloemlezing.

² Auteurswet. Geldend van 01-07-2015. Eerste versie 1912. Daarvoor waren er al internationale afspraken over auteursrechten, die bekend stonden als 'De Berner Conventie.'
http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01
³ Wetboek van Strafrecht. Artikel 23, lid 4.
http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2015-11-17#BoekEerste_TiteldeelII_Artikel23

naar boven